Ból przewlekły u dziecka jest złożonym i trudnym tematem. To problem zarówno medyczny, jak i psychologiczny oraz społeczny. Źródła bólu przewlekłego u dzieci są różne, najczęściej jest to choroba nowotworowa, bóle pooperacyjne i bóle w przebiegu chorób genetycznych. Jakie problemy spotykają rodzice dzieci zmagających się z długotrwałymi bólami i jak leczyć ból przewlekły u dziecka?
Na to, jak człowiek pojmuje ból, wpływa wiele czynników, nawet takich jak społeczeństwo, w którym żyje, osobiste doświadczenia, dojrzałość układu nerwowego, osobista wrażliwość na ból, wiek i wiele innych składowych. Dawniej uważano, że dzieci mają obniżoną zdolność odczuwania, ponieważ bardzo łatwo odwrócić dziecięcą uwagę od przykrego bodźca. Badania pokazały jednak, że dzieci, a nawet niemowlęta urodzone przedwcześnie, odczuwają ból i go pamiętają, natomiast mogą go nie rozumieć – i to jest jedna z różnic pomiędzy odczuwaniem bólu u dziecka i u dorosłych. Malec w wieku 1-6 lat może być przekonany, że ból jest czymś oczywistym i nie ma potrzeby informowania otoczenia o tym, że coś go boli, a jeżeli czuje stały, przewlekły ból może być nawet przekonany, że tak ma po prostu być.
Dziecko dopiero w wieku około 12 lat osiąga zdolność myślenia abstrakcyjnego i jest w stanie rozumieć ból tak, jak osoba dorosła. Wie, że jest to subiektywne odczucie o różnym nasileniu; że każdy może przeżywać go w inny sposób itd. To między innymi właśnie dlatego u dzieci stosuje się inne skale natężenia bólu niż u dorosłych, odmienne jest także leczenie bólu przewlekłego u dziecka.
Częste bóle u dziecka mogą pojawiać się z różnych powodów, a jeżeli ból jest przewlekły i długotrwały albo pojawiają się nawracające bóle np. głowy czy brzucha, wtedy należy poddać podopiecznego diagnostyce, by ustalić przyczynę dolegliwości.
Pamiętając, że dzieci w różnym wieku mogą różnie reagować na ból i go sygnalizować należy zwracać uwagę na zachowania malucha: a) werbalne, czyli sygnalizowanie bólu krzykiem i płaczem; b) społeczne, czyli poirytowanie, strach, wycofanie z życia społecznego; c) zmniejszony lub zwiększony poziom aktywności; d) mimikę oraz reakcję na dotyk.
Określenie bólu odczuwanego przez niemowlaka jest najtrudniejsze, gdyż takie maluchy komunikują się ze światem jedynie za pomocą płaczu, a ten może oznaczać wiele rzeczy. Odpowiedzią na ból może być zmiana mimiki twarzy oraz niepokój ruchowy, niechęć do zabaw oraz przyjmowanie ułożeniowej pozycji ciała.
Dwuletnie dziecko potrafi wyrazić, jak odczuwa ból przez mimikę twarzy np. smutek, przyjmowanie postawi ciała, która przynosi ulgę, zanik radości i zainteresowania otoczeniem.
Dziecko w wieku 3-4 lat powinno już potrafić wskazać intensywność odczuwanego bólu i w ograniczonym zakresie wskazać poziom bólu na skali obrazkowej.
Dopiero około 11-12 roku życia dzieci potrafią różnicować intensywność bólu i rozumieją odczuwane doznania, umieją opisać charakter bólu i jego nasilenie. Przeżywanie bólu u dzieci powyżej 12 r.ż jest zbliżone do odczuć towarzyszących osobom dorosłym.
Leczenie bólu przewlekłego u dziecka jest trudnym zagadnieniem medycznym, zależnym od stanu małego pacjenta oraz jego tolerancji na leki. U dzieci preferuje się leki doustne, a rodzaj farmakoterapii powinien być dobierany indywidualnie do charakterystyki i przebiegu choroby. Szczególne znaczenie mają metody niefarmakologiczne (w tym relaksacja, przezskórna stymulacja nerwów, akupunktura, arteterapia) oraz wsparcie psychologiczne. Dzieci bardzo dobrze reagują na tego typu terapie i czasami można osiągnąć lepsze efekty niż przy zastosowaniu silnych leków przeciwbólowych, na które organizm i tak prędzej czy później wytworzy tolerancję.
Ból dziecka sprawia rodzicom i całej rodzinie cierpienie. To już nie jest tylko odczucie pojedynczego człowieka, ale wszystkich zaangażowanych osób. Szerzej na temat wpływu bólu przewlekłego na otoczenie pisaliśmy tutaj. Leczenie bólu przewlekłego u dziecka powinno odbywać się wielopłaszczyznowo, obejmować nie tylko farmakoterapię, ale również inne metody integracyjnego leczenia bólu, a także psychoterapię całej rodziny. Chore dziecko to ogromne obciążenie psychiczne dla rodziców, rodzeństwa i opiekunów, dlatego osoby zaangażowane emocjonalnie powinny być pod obserwacją psychologa. W Centrum Leczenia Bólu AnalgoMed we Wrocławiu zajmujemy się kompleksowym leczeniem bólu u dzieci i dorosłych, a także pomocą rodzinom chorych dzieci.