Tajemniczy ból fantomowy, czym jest i dlaczego boli?

Bóle fantomowe pojawiają się po chirurgicznej lub urazowej amputacji i są nieprzyjemnymi doznaniami, mylnie interpretowanymi przez mózg, jako podrażnienie nieistniejącej już części ciała. Choć opisywano je już w starożytności, do dziś stanowią sporą zagadkę dla współczesnej medycyny. Czym są fantomowe bóle, jakie są ich przyczyny oraz czy możliwe jest skuteczne leczenie?

Kiedy i gdzie pojawia się ból fantomowy

Doznania czuciowe po utracie kończyny, występują prawie po każdej amputacji chirurgicznej oraz urazowej. Nie zawsze są to bóle, często pacjent ma wrażenie obecności kończyny tak, jakby nadal istniała, może odbierać jej swędzenie, pieczenie czy nawet ruchy. Czucie fantomowe jest związane z mechanizmem ośrodkowej pamięci schematu ciała. Impulsy z niższych ośrodków i nerwów nadal docierają do ośrodków mózgowych odpowiedzialnych za czucie, gdzie są interpretowane jako informacje pochodzące z nieistniejącej części ciała. Wrażenia fantomowe mogą pochodzić nie tylko z kończyn, ale też z innych, odciętych części ciała np. sutka lub ucha. Mimo iż towarzyszą prawie każdej amputacji, to bóle dotyczą od 2% do 4% przypadków, choć niektóre źródła wspominają nawet o 80% – zależy to od bardzo wielu czynników.

Takie bóle fantomowe mogą mieć różny charakter, zarówno ciągły, jak i napadowy, pulsujący, kłujący lub miażdżący. Mogą nasilać się po podrażnieniu kikuta, podczas stresu lub przemęczenia. Od bólu fantomowego należy odróżnić ból kikuta, który ma charakter przemijający i jest związany z procesem gojenia się rany lub też toczącą się infekcją i stanem zapalnym.

Do częstych przyczyn bólu fantomowego można zaliczyć: zaburzenia ukrwienia kikuta, drażnienie zakończeń nerwowych w obrębie kikuta lub niewłaściwą plastykę kikuta ze względu na ciężki uraz, lub zaawansowane stadium choroby.

Fantomowy ból może występować w pewnych sytuacjach:

Czucie fantomowe bez utraty kończyny?

Ciekawostką jest to, że w pewnych warunkach istnieje możliwość sztucznego wywołania czucia fantomowego bez utraty kończyny. Przeprowadzono taki eksperyment: uczestnikowi zaciskano przedramię tak, by zatrzymać w nim krążenie (efekt podobny do tego, gdy zasypiamy na ręce, a ta nam drętwieje). Ramię to było przykryte, aby uczestnik go nie widział. Następnie proszono taką osobę o to, by poruszyła ręką. Badana osoba miała wrażenie, że wykonywała ruchy, choć w rzeczywistości kończyna pozostawała w tym samym miejscu.

Leczenie bólu fantomowego

Ze względu na złożoność i wieloprzyczynowość tego rodzaju dolegliwości, leczenie jest skomplikowanym procesem, obejmującym zarówno metody farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. Strategia leczenia i zapobiegania nawrotom bólów musi być dobrze przemyślana i zaplanowana indywidualnie dla danego pacjenta. Postępowanie przeciwbólowe należy rozpocząć się już 24-48 godzin przed planowaną amputacją, a ciągłe znieczulenie zewnątrzoponowe powinno być kontynuowane jeszcze 2 doby po operacji. W ten sposób można zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia u pacjenta bólów fantomowych.

W procesie powrotu do zdrowia ogromną rolę odgrywa fizykoterapia, zwłaszcza masaże i ćwiczenia kończyny. Do tego terapia behawioralna, relaksacyjna i stymulacja elektryczna. Dużym powodzeniem cechuje się także akupunktura oraz akupresura. Wszystkie te zabiegi mają na celu poprawę przepływu krwi w obrębie kikuta, zmniejszenie napięcia bólowego i skurczowego. Dzięki odpowiedniemu postępowaniu możliwe jest przywrócenie prawidłowej funkcji zmienionych obszarów mózgu i usunięcie czucia fantomowego.

W leczeniu bólu fantomowego po amputacji kończyny dobre efekty przynosi również tzw. metoda lustra, polegająca na regularnym przeglądaniu się w lustrze i obserwacji odbitego obrazu. Lustrzane odbicie ręki daje złudzenie optyczne, oszukuje mózg i uspokaja. W ten sposób można skutecznie zniwelować dolegliwości.

Jeżeli chcesz poznać więcej technik walki z bólem fantomowym, koniecznie odwiedź naszą klinikę we Wrocławiu. Pamiętaj – nikt nie jest skazany na ból.

Niepokoi Cię ból po amputacji? Umów wizytę u lekarza specjalisty. Zadzwoń – teraz 20% zniżki na hasło

blog AnalgoMed”

Niepokoi Cię ból po amputacji? Umów wizytę u lekarza specjalisty. Zadzwoń – teraz 20% zniżki na hasło

blog AnalgoMed”

Umów wizytę online
`