Choć dusza i ciało są z pozoru odrębnymi tworami, to już od czasów Kartezjusza uważano, że ciało może wpływać na duszę, a dusza na zmiany w ciele.
Współcześnie istnieje model biopsychospołeczny zdrowia i choroby (Engel, Science 1977), który mówi o tym, że choroba, w tym ból przewlekły, jest wynikiem złożonych i dynamicznych interakcji między czynnikami fizjologicznymi, psychologicznymi i społecznymi.
Idąc tym tropem, współczesna psychologia może znacząco pomóc w walce z bólem.
Jeśli rozumiemy ból jako subiektywne doświadczenie obejmujące komponenty: poznawcze, behawioralne, emocjonalne, to celem psychoterapii jest maksymalne zwiększenie zdolności pacjenta do radzenia sobie z bólem i jego konsekwencjami oraz zmotywowanie do aktywnego podejścia do jego leczenia.
Z punktu widzenia psychologa ból fizyczny może mieć wiele źródeł. Zaliczamy do nich: ból towarzyszący rozpoznanym chorobom, będący ich objawem o charakterze czysto fizycznym; ból o podłożu psychologicznym – występujący w momencie, kiedy nasz umysł jest przeciążony różnymi trudnościami życia codziennego. Często rozpoznawana jest wtedy depresja maskowana lub inne zaburzenia psychofizjologiczne, których funkcją jest skupienie się na dolegliwościach fizycznych (i ich minimalizacji), aby „głowa” mogła się skupić na innych problemach i odpocząć od zmagań, które są interpretowane jako trudniejsze do rozwiązania.
Mówimy wtedy o podłożu psychologicznym/emocjonalnym prezentowanych symptomów. Kolejny rodzaj bólu o podłożu psychogennym może pojawić się na skutek nieprzepracowanych traum, będących efektem wypadków, katastrof lub innych zdarzeń losowych interpretowanych przez poszkodowanego jako traumatyczne, czyli takie gdzie zaistniało bezpośrednie zagrożenie utraty zdrowia i życia. Natomiast do najczęściej występujących bóli fizycznych o podłożu emocjonalnym można zaliczyć: dolegliwości bólowe powstałe na skutek napięć mięśniowych, będące efektem przewlekłego stresu jak również, bóle głowy tj. migrena, której częstą komponentą są trudności emocjonalne.
Psycholog zajmujący się pracą z bólem, na samym początku musi zdiagnozować jego źródło. Nie da się tego zrobić bez współpracy z lekarzami i wglądu
w dotychczasowe badania. Kiedy psycholog wie, czy ból ma charakter czysto fizyczny, czy tez ma podłoże psychologiczne dostosowuje terapię do indywidualnych potrzeb konkretnego pacjenta w oparciu o wielowymiarową ocenę jego funkcjonowania.