Leczenie przewlekłego bólu wymaga zespołowego działania specjalistów z różnych dziedzin oraz zaangażowania wszelkich, możliwych i adekwatnych metod leczniczych. Sama farmakoterapia, czyli podawanie leków przeciwbólowych to tylko jeden z elementów terapii; ważny, choć niejedyny. Pierwsza interdyscyplinarna klinika leczenia bólu przewlekłego została założona w Seatle w latach 60. XX wieku przez anestezjologa Johna Bonica i opierała się na jego koncepcji zintegrowanego leczenia bólu przewlekłego. Od tego czasu w medycynie wiele się zmieniło, ale fundamenty kompleksowego leczenia bólu pozostały niezmienne.
W Centrum Leczenia Bólu AnalgoMed we Wrocławiu zajmujemy się kompleksowym leczeniem bólu przewlekłego z zastosowaniem koncepcji interdyscyplinarnego i zintegrowanego modelu. Jednak co to właściwie znaczy?
Interdyscyplinarność zakłada współpracę specjalistów z wielu dziedzin, ich wspólne działania i metody terapeutyczne wspólnie się uzupełniające, a nawet wzmacniające efekt postępowania. W przeciwieństwie do podejścia wielodyscyplinarnego, w którym, chociaż opieka prowadzona jest przez lekarzy różnych specjalizacji, poszczególne elementy nie są ze sobą koordynowane. Interdyscyplinarna współpraca zakłada sprzężone, uzupełniające się zabiegi. Taka terapia ma na celu nie tylko wdrożenie farmakologicznych działań przeciwbólowych, ale też zapobieganie bólowi, naukę radzenia sobie z dolegliwościami, fizjoterapię oraz psychoterapię. Podstawowymi filarami kompleksowego leczenia interdyscyplinarnego są: leczenie farmakologiczne oraz interwencyjne, leczenie fizjoterapeutyczne i leczenie psychoterapeutyczne.
Model zakłada, że leczy się osobę, a nie ból, a więc terapia musi być indywidualnie dopasowana. Sprecyzowane są również cele postępowania, które nie ograniczają się wyłącznie do działań przeciwbólowych. Są to:
• Szkolenia dla pacjenta i rodziny oraz ich udział w decyzjach terapeutycznych.
• Treningi i szkolenia mające na celu poprawę czynnościową i sprawnościową.
• Farmakoterapia z wykorzystaniem koanalgetyków i zmniejszenie zależności od leków.
• Nauka samoleczenia i radzenia sobie z bólem.
• Nauka zmniejszania zależności od otoczenia.
• Jeżeli jest to możliwe powrót do pracy lub alternatywnego zajęcia.
• Poprawa jakości życia oraz zmniejszenie odczuwania bólu.
Interdyscyplinarny model leczenia bólu zakłada ścisłą współpracę i koordynację działań wszystkich członków zespołu, w skład którego wchodzą: lekarz (anestezjolog zarządzający pracą zespołu), pielęgniarka, psycholog, fizjoterapeuta oraz inni specjaliści angażowani adekwatnie do zakresu działań.
W kontekście interdyscyplinarnego leczenia bólu używa się również pojęcia zintegrowanego lub integracyjnego modelu, określającego wielowymiarowe podejście. Taki system obejmuje wiele elementów, składających się na odczuwanie bólu przewlekłego, m.in.: fizjologiczne i psychologiczne odczuwanie bólu, jak również poglądy na ból związane z kulturą, pochodzeniem czy wychowaniem. Wykorzystuje się metody konwencjonalne i niekonwencjonalne, określane jako uzupełniające, do których należą: akupunktura, joga, medytacje, muzykoterapia, trening autogenny, ziołolecznictwo i wiele innych.
• Wielokierunkowa, personalizowana farmakoterapia,
• Metody interwencyjne,
• Metody neuromodulacyjne,
• Metody psychologiczne,
• Metody fizjoterapeutyczne,
Każdą z tych metod leczenia bólu opisaliśmy szczegółowo w osobnym artykule, do którego zachęcamy.
Dzięki zastosowaniu interdyscyplinarnego i zintegrowanego modelu leczenia bólu możemy nieść lepszą, bardziej dopasowaną i skuteczniejszą pomoc w leczeniu bólu niż, gdyby pacjenci byli leczeni wyłącznie farmakologicznie i bez zintegrowanej strategii. Metoda ta sprawdza się u pacjentów: z bólem o podłożu patofizjologicznym; z umiarkowanym i ciężkim bólem, źle współpracujących i niepełnosprawnych; z trudnym do leczenia bólem o niejasnym pochodzeniu, a także z bólami o możliwym psychologicznym podłożu.
Zespołowy efekt działania i całościowe podejście do terapii oraz różne metody leczenia bólu przekładają się na znaczne obniżenie odczuwania dolegliwości, zmniejszone zużycie opioidów, wzrost aktywności pacjentów i możliwy powrót do normalnego funkcjonowania.