Trzustka odpowiada między innymi za wytwarzanie enzymów trawiących składniki pokarmowe, produkuje glukagon i wytwarza insulinę. Choroby trzustki prowadzą do wielu zaburzeń metabolicznych. Charakterystyczne objawy dla przewlekłego zapalenia trzustki to napadowe i przewlekłe bóle brzucha, biegunki (stolce tłuszczowe) i szybka utrata masy ciała.
Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) jest chorobą, która najczęściej rozwija się ze względu na nadużywanie alkoholu. W pozostałych sytuacjach przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki mogą być:
predyspozycje genetyczne,
palenie papierosów,
autoimmunologiczne zapalenie trzustki,
dieta z dużą zawartością białka i tłuszczu,
wady rozwojowe trzustki,
zmiany pourazowe, pozapalne i nowotworowe.
Choroba ta jest rzadsza niż ostre zapalenie trzustki, a średnia częstotliwość występowania wynosi 2-9 przypadków na 100 000 osób na rok. Jej leczenie jest długotrwałe i może trwać przez całe życie, a rokowanie przy przewlekłym zapaleniu trzustki zależy od predyspozycji genetycznych, przestrzegania zaleceń lekarskich i wystawienia na działanie alkoholu. Około 70% chorych przeżywa 10 lat, a 45% przeżywa 20 lat. U około 4% chorych może rozwinąć się rak trzustki.
Głównym objawem przewlekłego zapalenia trzustki jest silny ból brzucha o charakterze napadowym. Pojawia się w śródbrzuszu i trwa nawet wiele godzin. Pacjenci opisują go jako opasujący lub promieniujący do pleców; może rozpoczynać się po posiłku lub niezależnie od niego. Do innych, towarzyszących objawów przewlekłego zapalenia trzustki należą: duża utrata masy ciała i biegunka z tłuszczowymi stolcami.
Diagnoza jest ustalana na podstawie wywiadu lekarskiego, badania przedmiotowego oraz wyników badań obrazowych i laboratoryjnych.
Bóle brzucha w PZT dotyczą około 80% pacjentów i są zlokalizowane w nadbrzuszu, mogą się nasilać w pozycji leżącej, występować spontanicznie i po posiłkach oraz po spożyciu alkoholu. Mogą być łagodne, o średnim natężeniu lub bardzo silne o różnej częstotliwości i czasie trwania – od kilku godzin do nawet 10 dni. Pojawiają się w postaci nawracających epizodów oddzielonych okresami bez dolegliwości. U niektórych pacjentów ból w przewlekłym zapaleniu trzustki ma charakter stały, przedłużający się z okresowymi zaostrzeniami wymagającymi leczenia szpitalnego.
Bóle w przewlekłym zapaleniu trzustki mogą powstawać w wyniku kilku mechanizmów. Nie wszystkie zostały całkowicie poznane, dlatego obecnie uważa się, że mają wieloczynnikowe pochodzenie. Wśród najważniejszych czynników wyróżnia się:
wzrost ciśnienia w przewodzie trzustkowym;
zmniejszenie trzustkowego przepływu krwi, niedokrwienie i zmiana pH trzustki;
towarzyszące zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego;
blokada dróg żółciowych;
zwężenie dwunastnicy;
duże torbiele trzustki powodujące objawy ucisku na sąsiadujące narządy i naczynia;
uszkodzenie nerwów i interakcje neuro-immunologiczne w przewlekłym zapaleniu.
Przyczyny bólu w obrębie jamy brzusznej mogą być różne, dlatego przed rozpoczęciem terapii przewlekłego zapalenia trzustki brzucha należy najpierw upewnić się co do diagnozy. Leczenie bólu w PZT jest wielostopniowe i polega na wprowadzaniu kolejnych metod terapii w zależności od stanu pacjenta.
Podstawą jest ogólne leczenie przewlekłego zapalenia trzustki i przestrzeganie zasad profilaktyki: bezwzględny zakaz picia alkoholu i palenia papierosów, a także wprowadzenie odpowiedniej diety. Terapia farmakologiczna polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwbólowych z grupy NLPZ, opioidów oraz leków wspomagających. Stosowanie leków powinno odbywać się w schemacie drabiny analgetycznej – najpierw zaczyna się od łagodnych leków przeciwbólowych, a następnie zwiększa się ich dawki i dodaje kolejne, silniejsze leki.
Oprócz metod farmakologicznych istnieje również leczenie niefarmakologiczne bólu w zapaleniu trzustki oraz inne metody ograniczające dolegliwości bólowe stosowane w zależności od potrzeb. Jedną z tych metod jest blokada splotu trzewnego, unerwiającego trzustkę.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, jak leczyć ból w przewlekłym zapaleniu trzustki koniecznie umów się na wizytę w Centrum Leczenia Bólu AnalgoMed we Wrocławiu.